31 Марта 2015

Мэлс Самбуев

МЭЛС САМБУЕВАЙ 75 ЖЭЛЭЙ ОЙЕ УГТУУЛАН

 Буряадай элитэ ехэ поэт, Буряадай комсомолой шангай түрүүшын лауреат Мэлс Самбуев амиды мэндэ мүнөө ябаа һаа, февралиин 13-да 75 наһаяа угтажа байха байгаа.

1940 оной Луу жэлэй Сагаан һара соогуур Захааминай ай­магай Санага нютагай Хужарта Жамьян, Ринчин Самбуевтанай бүлэдэ дорюухан хүбүүн түрэжэ, тэрэ үедөө ехээр һанагдаха Мэлс гэжэ нэрээр Санагын со­мондо дансалуулаа. Теэд энэ харахан шарайтай хүбүүгээ Хара Хүбүүн гэжэ нэрлэдэг һэн. Энэ нэрээрээ тэрэ Хужарайн­гаа эхин һургуули дүүргэтэрээ ябаһан юм. Һургуулида һуража эхилхэһээ хойшо номдоо хур­са, бэрхэ хүбүүн гэжэ суу­тай болоһон. Хамта үндыһэн Санжайжаб Банзаракцаев “Эгүүридэ мартагдахагүй мүнхэ тоонтомнай” гэжэ ном соогоо иигэжэ бэшэнэ: “Бүри багаһаань Хара Хүбүүн зураг зураха дура­тай һэн. Һургуулида һурахадаа, Бандан таабайндаа (эжынь эсэ­гэ) байха. Таабайнь эрдэм ехэ­тэй хүн байгаа. Тэрэ үедэ Бан­дан таабай Хара Хүбүүгээ бурха зуруулжа байна гэһэн зугаа байдаг һэн. Эхин һургуулияа эрхимээр дүүргээд, Хужарай Сталинай нэрэмжэтэ колхозһоо 7 модоной зайда оршодог Са­нагын Харуулдахи һургуулида һураа. Бүхы һурагшад гэртэһээ ябагаар ябажа һурадаг һэн. Энэ һургуулида һуража ябахадаа, Мэлс шүлэг бэшэжэ эхилээ бэлэй. Буряад хэлэ бэшэгэй баг­ша, Буряадай арадай уран зохё­олшо болоһон Бадма Шойдоков Мэлсын шүлэгүүдые үндэрөөр сэгнэжэ, ерээдүйдэ бэлигтэй хүн болохыень тайлбарилжа, уран шүлэг, поэмэнүүдые бэ­шэхэ зорилгодонь үндэһэ үгэжэ, тэбэрихэдэ багтахагүй шанар һайтай заабари туһа үгэжэ, поэзиин далайда тамаруулһан байна”.

1965 онһоо Эрхүүгэй универ­ситет дүүргэһэн Мэлс Самбуев Буряадайнгаа радиокомитедтэ хүдэлжэ, зорилго ехэтэйгээр ажаллажа, арбаадхан жэл соо буряадаар зургаан: “Тайгын саһан”, “Таймыр”, “Санага”, “Мамайн добуунһаа дурдалга”, “Үглөөнэй шүүдэр”, “Ара Хангай” номуудые, ородоор: “Стихи”, Москвада “Дед Доржи” болон “Таёжная роса” согсолборину­удые хэблүүлээ. Теэд поэдэй наһан даншье һаа богонихон байшоо. 1981 оной зун Мэлс Самбуев дүшэхэн наһандаа гэнтэ наһа баража, Буряадай олониитэ ехэ уйдхар гашуудалда абтаа бэлэй. Поэдэй наһа бараһанай удаа “Одото саг” (1983 он), “Зуун дуун” (1984), “Благодарю” (Москва, 1984) гэһэн номуудынь хэблэгдээ.

Мэлс Самбуевай түрэһөөр 50, 60, 70 жэлнүүдэйнь ойнуудые болон Буряадай комсомолой тэгшэ ойдо түрүүшын шагнал­да хүртэһэн поэдые хүндэлжэ, нютагаархиниинь, Буряадай олониитэ, уран зохёолшод, уран зураашад, хүгжэмшэд, дуушад, эрдэмтэд Санага нютагта буужа, үргэн дэлисэтэйгээр үнгэргөө һэн. Дурасхаалынь мүнхэлжэ, нэгэ гудамжада нэрынь үгөө һэн. Һургуулида дурасхаалай самбар хадагдаа. 2000 ондо Улаан-Үдэдэ Үндэһэтэнэй номой санда Мэлс Самбуевай поэзидэ зорюулагдаһан эрдэмэй конфен­ци үнгэргэгдэжэ, Железнодо­рожно аймагай нэгэ гудамжада нэрэнь олгогдоо. Республикын залуу уран зохёолшодой XV конференцидэ Мэлс Самбуевай нэрэмжэтэ шан байгуулагдажа, түрүүшын лауреат боложо, Са­нагын Санжай-Ханда Дармаева тодороо һэн. Тэрэ гэһээр олон залуу зохёолшод энэ шанда хүртөө.

Гараха жэлнай Уран зохёолой жэл гэжэ нэрлэгдээ. Энээнтэй дашарамдуулан элитэ ехэ поэдэй ойн баярые үргэнөөр тэмдэглэ­хэеэ Захааминай уран зохёол­шодой “Уран Дүшэ” нэгэдэл, ай­магай номой сан, соёлой таһаг, һургуулинууд ехэ ажал эхилбэ.

  Автор: Сэнгэ Ринчинов 25.12.2014

http://burunen.ru/opinions/detail.php?ELEMENT_ID=7032